เครื่องมือเครื่องใช้ภาคอีสาน

ปัจจุบันเครื่องมือเครื่องใช้บางอย่างทางภาคอีสานไกล้สูญหายไปแล้ว
แม้แต่ในชนบทยังเหลือน้อยหรือแทบไม่หลงเหลืออยู่เลยนอกจากในพิพิธภัณท์
เป็นที่น่าใจหายไม่น้อยเมื่อวัฒนธรรมประเพณีดั้งเดิมค่อยๆถูกกลืนทีละน้อยๆ
จากค่านิยมใหม่ๆอันเนื่องมาจากความเจริญก้าวหน้าก้าวล้ำทางเทคโนโลยีต่างๆ
จึงอดคิดไม่ได้ถ้าหากความภาคภูมิของบรรพบุรุษต้องมาเลือนหายไปอย่างไม่ย้อนคืน
จุดประสงค์หลักในการเขียนบทความนี้ขึ้นมา เพื่อเป็นการรวบรวมความรู้ให้แก่
เยาวชนรุ่นหลัง ตลอดจนผู้ใฝ่รู้และเพื่อเตือนความจำให้กับผู้อ่านทุกท่าน ให้คิด
หวนกลับไปถึงอดีตที่มากล้นความโอบอ้อมอารี ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ของคนร่วมสังคม
การดำเนินชีวิตที่เรียบง่ายพอเพียง ท่ามกลางบรรยากาศไอดินกลิ่นควาย ทุกอย่าง
อุดมสมบูรณ์ในน้ำมีปลาในนามีข้าว อย่างไรก็ตามเมื่ออดีตที่จะเลือนหายแต่ไม่อยาก
ให้หายไปจากความทรงจำ เพื่อให้ทรนงตนในศักดิ์ศรีและบรรพบุรุษ
กว่าจะมาเป็นบทความนี้ได้ต้องขอขอบคุณเจ้าของรูปภาพและข้อมูลจากเว็บต่างๆ
หากมีข้อผิดพลาดประการใดต้องขออภัยในความด้อยประสบการณ์ ณ ที่นี้ด้วย

เครื่องจักสานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ลักษณะ ภูมิศาตร์ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสาน ทำให้ประชากรส่วนใหญ่มีอาชีพ ด้านการเกษตรเป็นหลัก จึงจำเป็นต้องอาศัยเครื่องมือเครื่องใช้จากการจักสาน เพราะสามารถนำวัตถุ
ในท้องถิ่นมาผลิตได้ด้วยตนเอง และยังเป็นเครื่องมือเครื่องใช้พื้นบ้านที่มีประโยชน์ใช้สอยได้ดี เครื่องจักสานภาคอีสานส่วนมากทำจากไม้ไผ่ ได้แก่้ เครื่องจักสานพวกภาชนะต่าง ๆ เช่น

กระติบข้าว

กะโซ่,กระบุง

คุซี

กระด้ง

กระเบียน

สุ่มไก่

เครื่องมือเครื่องใช้ในการจับสัตว์น้ำ

จั่น

สุ่มปลา

ตุ้ม

ไซ

ลอบ

เครื่องใช้ในครัวเรือน
ไม้ค้นด้าม

กระบวย


เครื่องมือที่ใช้ในการผลิตเส้นด้าย
กง นำด้ายที่ทำไว้เป็นปอยมาสวมใส่ตรงกลางกง

อัก ใช้กรอด้ายจากกงมาม้วนใส่อักอีกทีหนึ่ง

อิ้ว เครื่องมือสำหรับรีดเอาเมล็ดออกจากปุยฝ้าย

ไน ใช้เข็น (ปั่น) มวนฝ้ายให้เป็นเส้น

เครื่องมือเครื่องใช้ในการทำนา
1. ไถ ใช้ควายหรือวัวลากไถ เพื่อพลิกกลับหน้าดิน

2. คราด ใช้ควายหรือวัวลาก มีฟันเป็นซี่ๆ ทำให้ดินซุย

3. เคียว ใช้สำหรับเกี่ยวข้าวและเกี่ยวหญ้า

4. ไม้คานหลาว สำหรับหาบฟ่อนข้าว
5. ไม้หนีบข้าวหรือค้อนฟาดข้าว สำหรับให้เมล็ดข้าวหลุดออกมา

ผ้าพื้นเมืองอีสาน
- ผ้าขิต คือผ้าที่ทอแบบเก็บขิต หรือเก็บดอกเหมือนผ้าที่มีการปักดอกด้วยฝีมือปราณีต การทอผ้าขิตต้องใช้ความชำนาญ และมีเชิงชั้นด้านฝีมือสูงกว่าการทอผ้าอย่างอื่น เพราะทอยาก เดิมทีชาวอีสานถือว่าผ้าขิตเป็นของสูง จึงทอสำหรับทำเป็นหมอนขิต เพื่อถวายพระภิกษุสงฆ์และญาติผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือเท่านั้น ต่อมาได้ดัดแปลงให้เป็นประโยชน์ใช้สอยอื่นๆ เช่น เสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย ผ้าม่าน ผ้าคลุมโต๊ะ

- ผ้ามัดหมี่ เป็นผ้าพื้นบ้านอีสานที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่นเท่านั้น การทอผ้ามัดหมี่กล่าวได้ว่าเป็นศิลปะการย้อมสีที่ลึกซึ้งมาก เพราะต้องมีความรู้ว่าสีไหนทำผืนผ้า สีไหนเป็นลวดลาย สีไหนย้อมก่อนย้อมหลัง

เครื่องปั้นดินเผา ภาชนะเครื่องใช้สอยต่างๆ ที่ทำด้วยดินเผา เช่น หม้อหุงข้าว โอ่งน้ำ กะบะล้างจาน และกระถางปลูกต้นไม้ ปัจจุบัน จังหวัดขอนแก่นยังคงมีหมู่บ้านที่ประกอบอาชีพผลิตเครื่องปั้นดินเผา อยู่ในบริเวณลำน้ำชีและลำน้ำพอง เพราะเป็นแหล่งดินเหนียวที่มีความละเอียด เหมาะในการทำเครื่องปั้นดินเผา คนทั่วไปจะเรียกหมู่บ้านนี้ว่า บ้านช่างปั้นหม้อ

เฮือนอีสาน (เรือน) เป็นเรือนใต้ถุนสูง ประกอบด้วยเรือนนอน เรือนไฟ (ครัว) เกยหรือชานที่มีหลังคาลอดคลุม ใช้เป็นที่รับแขก รับประทานอาหาร พักผ่อน